توکنومیک (Tokenomics) | هر آنچه باید از اقتصاد توکنی بدانید
توکنومیک و رمزارزها به طور کامل درک جهان از سیستم های مالی را تغییر داد. پول عنصر تاثیرگذار زندگی هر فرد در این کره خاکی است. با این حال تحت نظارت نهادهای مرکزی، ماند بانک ها و دولت ها قرار گرفته است. در اینجا توکنومیک به عنوان جایگزین مناسبی برای اعمال سیاست های مالی در شبکه های بلاک چین ظاهر می شود. با اینکه این اصطلاح بسیار جدید بنظر می رسد اما اخیراً گام های بسیاری در تغییر هنجارهای مرسوم اقتصاد مبتنی بر ارز دیجیتال برداشته شده است. در این مقاله این موضوع را بسط دادیم تا با مفاهیم توکنومیک از جمله توکنومیک چیست، چگونه کار میکند و کاربردهای توکنومیک آشنا شویم.
تاریخچه توکنومیک
توکنومیکس (Tokenomics ) از ترکیب دو واژه توکن (Token ) و اقتصاد (Economics) تشکیل شده و از اصطلاح فارسی اقتصاد توکنی نیز برای آن استفاده می شود . حوزه توکنومیکس که اکنون شاهد آن هستیم، نتیجه سال ها بداهه پردازی است. بوروس فردریک اسکینر (Burrhus Frederic skinner)، روانشناس هاروارد، اولین کسی بود که در سال 1972، ایده اقتصاد توکن را مطرح کرد. در طول سالها، علم اقتصاد توکن، به رشته عظیمی تبدیل شده است که مؤسسات اقتصادی و سیاستهای مرتبط با تولید و توزیع کالا و خدمات، بر مطالعه آن تمرکز دارند.
توکنومیک چیست؟
توکنومیک، زیربنای ایجاد یک دارایی کاملاً جدید و در حال گسترش می باشد. این دارایی جدید ارز دیجیتال نام دارد. ارز دیجیتال مانند ارزهای فیات ملموس نیست. شما می توانید یک دلار آمریکا را لمس کنید و ببینید در حالی که ارز دیجیتال مانند بیت کوین بدین گونه نیست. ارزهای دیجیتال اساساً رشتههایی از اعداد و مجموعهای از قوانین ریاضی و کدهای رایانهای برای انتقال ارزش هستند و به عنوان یک ارز در شبکه بلاکچین، می توانند نقش دارایی در جیب شما را داشته باشند. ارزهای دیجیتال بیشتر مورد اعتماد مردم هستند. چون هیچ شخص ثالثی در امور آن دخالت ندارد. درحالیکه پول فیات در اختیار دولت ها است و دولت و بانک ها دخل و تصرف مستیم روی آن دارند.
دلار آمریکا چگونه ارزشمند شده است؟
دلار آمریکا میتواند در مقایسه با ارز سایر کشورها مانند ترکیه یا ونزوئلا ثبات نسبی را حفظ کند. چراکه دولت ایالات متحده تضمین کرده که همواره از دلار خود حمایت خواهد کرد. در نتیجه اطمینان می دهد که مردم می توانند به دلار و ارزش آن ایمان داشته باشند. اما اگر از فردا دولت آمریکا، دلار را به رسمیت نشناسد چه اتفاقی خواهد افتاد؟ یقینا در چنین حالتی، دلار آمریکا ارزش خود را از دست خواهد داد. زیرا فقط یک تکه کاغذ است.
ارزهای دیجیتال چگونه ارزش پیدا کردند؟
ارزهای رمزنگاری شده با اثبات کارکرد و کاربردهای گوناگونی که دارند، ارزش بیشتری را به نمایش می گذارند و به پشتوانه کاربردهایی که دارند، تضمین می کنند که با ارزهای فیات در سراسر جهان برابری می کنند. حتماً در مورد ارزش ارزهای دیجیتال مطالب مختلفی را مطالعه کرده اید. در واقع، این موضوع، پارامتر مهمی برای درک “توکنومیکس چیست” می باشد. تصمیم برای سرمایه گذاری در فضای کریپتو آسان نیست. بخصوص زمانی که در مورد ارزش آن شک دارید. بنابراین، اجرای یک تجزیه و تحلیل دقیق از یک ارز دیجیتال برای اطمینان از مدیریت ریسک کارآمد برای سرمایه گذاری در آن بسیار مهم است. در این مسیر ممکن است مجبور شوید تمام جنبههای مهم یک ارز دیجیتال را بررسی کنید. از سوی دیگر، سرمایهگذاران در فضای کریپتو تنها به گزینههای سرمایهگذاری با توکنهای ارز دیجیتال محدود نمیشوند.
اکنون، میدانید که میتوان روی توکنها در فضای رمزنگاری شده (بلاکچین) سرمایهگذاری کرد. توکن هایی که با داشتن تیم توسعه مشخص و نقشه راه معین، دارای ارزش هستند. بنابراین، تجزیه و تحلیل عوامل قبل از سرمایه گذاری در یک توکن، به عنوان توکنومیک اطلاق می شود. با اطلاق دو مفهوم توکن و اقتصاد، وارد علم اقتصاد کریپتو می شویم که می توان تمام جنبههای مرتبط با چرخه عمر توکن، مانند ایجاد، مدیریت و همچنین حذف آن را توضیح داد.
تئوری انگیزه در توکنومیک
دنیای امروزی برای حرکت به سمت فردای خود با مشوق هایی همراه است. به عنوان مثال، یک کودک به مدرسه می رود تا آینده تحصیلی روشنی را تجربه کند. این ساختار تشویقی در هر کسب و کار، مؤسسه و ارگانی که میتوانید تصور کنید وجود دارد. ارزهای رمزنگاری شده نیز از این قاعده مستثنی نیستند. توکنومیک بوجود آمد تا به عنوان مشوق و چارچوب در دنیای کریپتو ایفای نقش کند.
اقتصاد توکن از رفتار انگیزشی و متکی بر مشوق ها در اکوسیستم بلاک چین استفاده می کند. ایجاد انگیزه مالی در کاربران برای مشارکت در مبادلات شبکههای بلاک چین، برقراری امنیت بالاتر بلاک چین و اعتبارسنجی تراکنشها، نقش مهمی در اقتصاد توکن ایفا میکند. شرکتکنندگانی که از قوانین یک شبکه بلاکچین پیروی میکنند، پاداشهایی در قالب ارزهای دیجیتال آن شبکه دریافت میکنند.
رفتارهای مطلوب در تصمیم کاربران به استفاده از یک توکن خاص، می تواند به تعیین ارزش توکن کمک کند. مشوق ها با ایجاد انگیزه در کاربر، برای حرکت به سوی امتیاز بخشیدن به یک پلتفرم، نقش مهمی در اقتصاد توکن ایفا می کنند. بسیاری از پلتفرمهای ارزهای دیجیتال مشوقهایی را در اختیار کاربران قرار می دهند تا کاربران را به سمت استخراج و بدست آوردن ارزهای دیجیتال سوق دهند.
توکن چیست؟
توکنها اساساً واحدهای مالی هستند که در کنار ارزش نگهدارنده شبکه (آن چه باعث شد درآن سرمایه گذاری کنید!) اهداف خاصی را نیز دنبال میکنند. توکنها بهعنوان داراییهای ارزشمندی شناخته شده اند که کاربرد آنها می تواند فراتر از یک ارز باشد. برای مثال، بلیتهای فوتبال میتوانند به عنوان یک توکن عمل کنند. زیرا با استفاده از آن توکن میتوانید یک مسابقه فوتبال را تماشا کنید یا توکن خود را با چیز دیگری با همان ارزش در شبکه مبادله کنید. مدل توکنومیک بستگی زیادی به توکنهایی دارد که در قالب ارزهای دیجیتال ارائه میشوند. توکنها علاوه بر نقشی که در معاملات داراییها دارند، میتوانند کاربردهای متفاوت دیگری را در یک شبکه داشته باشند.
با ظهور شبکه بلاکچین اتریوم و معرفی شدن قراردادهای هوشمند، توکن ها مفهوم گسترده تری پیدا کردند. شبکه اتریوم، اولین پلتفرم بلاک چین بود که به جای صرفاً تایید تراکنشها، طیف گستردهای از خدمات غیرمتمرکز دیگر را نیز به شرکتکنندگان ارائه میداد. اهمیت توکن ها در تسهیل این خدمات غیرمتمرکز در شبکه اتریوم کاملا مشهود است. دقیقاً همانند پول مورد نیاز برای تکمیل تراکنش، شما می توانید در شبکه اتریوم از توکن های ERC20 استفاده کنید.
دسته بندی توکن ها بر اساس لایه
ساختار توکن ها را می توان در درجه اول به دو نوع طبقه بندی کرد: توکن های لایه1 و لایه2.
توکن های لایه اول
توکن های لایه اول، مانند کوین برای یک بلاک چین خاص، بومی هستند. در حالیکه برای قدرت بخشیدن به تمام خدمات در بلاک چین نیز استفاده می شوند. یکی از نمونه های قابل توجه توکن لایه اول در ارزهای دیجیتال، توکن BNB در شبکه بایننس اسمارت چین (BSC) و توکن اتر (ETH) در شبکه اتریوم نیز نمونه بارز توکن لایه اول در ارزهای دیجیتال می باشد.
توکن های لایه دوم
توکن های لایه 2 نشان دهنده معنای دیگری در توکنومیکس هستند. لایه دوم ها برای برنامه های غیرمتمرکز (Dapp) در یک شبکه خاص مورد استفاده قرار می گیرند. برای مثال، توکن OMG بهعنوان توکن لایه دوم طبقهبندی میشود. زیرا برای پروژه OmniseGO که یک پروژه غیرمتمرکز در شبکه اتریوم است، پیادهسازی شده است.
دسته بندی توکن ها بر اساس کاربرد
اقتصاد توکنی نیز، بر دسته بندی توکن ها بر اساس استفاده شان تأکید دارد. دو نوع قابل توجه از توکنها، به دلیل موارد کاربرد آنها شامل توکنهای امنیتی و توکنهای کاربرد پذیر هستند.
1- توکن های امنیتی
از توکنهای امنیتی (Security Tokens) به عنوان قراردادهای سرمایهگذاری نامبرده میشود. برای ممکن شدن آن باید شرایط زیادی را رعایت کنند. توکن های امنیتی باید شامل سرمایهگذاری پول، سرمایهگذاری مشترک و سودآوری با تلاشهای محاسباتی از سوی مشارکتکنندگان مختلف باشند.
2- توکن های کاربردی
توکنهای کاربردی (Utility Tokens)، توکنهایی هستند که اساساً برای تأمین مالی یک شبکه بکار رفته و از طریق ICO (عرضه اولیه سکه) عرضه می شوند. ICO در تامین سرمایه اولیه پروژه بسیار حائز اهمیت است. به عنوان مثال، BAT یا Basic Attention Token یک توکن کاربردی است که ابتدا از طریق یک ICO عرضه شده است. BAT میتواند برای تبلیغات غیرمتمرکز در مرورگر Brave که در شبکه اتریوم اجرا میشود، مفید باشد.
دسته بندی توکن ها بر اساس قابل معاوظه بودن
توکن ها از لحاظ قابلیت معاوظه (fungible بودن) به دو دسته توکن های مثلی (Fungible) و توکن های غیرمثلی (Non Fungible / NFT) طبقه بندی می شوند.
1. توکن های قابل تعویض (مثلی)
توکنهای تعویضپذیر عموماً ارزش یکسان دارند. برای مثال توکن اتر (Ether) با نماد ETH روی شبکه بلاکچین اتریوم را در نظر بگیرید. هر یک عدد توکن ETH را می توان با یک توکن ETH دیگر تعویض کرد.
2. توکن های غیرقابل تعویض (غیرمثلی / NFT)
توکن های غیرمثلی که به NFT شهرت پیدا کردند، ارزش یکسانی ندارند. یعنی یک توکن NFT را نمی توان با یک توکن NFT دیگر تعویض کرد چرا که ارزش آنها لزوماً یکسان نیست. NFTها اخیراً توجه زیادی را به خود جلب کرده است. بهویژه با حراجهای NFT پرمخاطب، علاقه به توکنومیکس بیش از پیش می شود.
توکنسازی (توکنیزه کردن) داراییهایی مانند تصاویر، کلکسیونها، املاک و آثار هنری با NFT نه تنها موج جدیدی از انقلاب مالکیت دیجیتال را برانگیخت، بلکه پتانسیل توکنها را نیز به نمایش گذاشت. موارد استفاده از NFT نشان می دهد توکن های غیرمثلی ارزش بیشتری نسبت به توکن های مثلی دارند.
کاربرد توکن ها در توکنومیک
گام بعدی در درک اقتصاد توکن، مطالعه ویژگی ها و اهداف پروژه توکن و بررسی پارامترهای مهم و اساسی در یک پروژه است. در اینجا برخی از پارامترهای قابل توجهی که باید قبل از سرمایه گذاری در توکن ها به آنها توجه کنید ذکر شده است.
1. عرضه توکن
یکی از مهمترین جنبه ها در درک طرز کار توکن، عرضه اولیه توکن (ICO) می باشد. پروژه ها باید توانایی عرضه سکه ها بین کاربران بالقوه را داشته باشند. اگر پروژه در عرضه سکهها بین کاربران علاقهمند شکست بخورد، بلااستفاده خواهند شد. از آنجایی که عرضه توکن در سال 2022، بطور قابل توجهی به توکنومیکس افزوده شد راه های زیادی برای انجام آن وجود دارد.
شبکه بلاکچین میتواند به ماینرها یا کاربرانی که تراکنشها را به وسیله سکههای کریپتو تازه ضرب شده (استخراج شده) اعتبار میدهند، پاداش دهند. از آن سو برخی از شبکهها ترجیح میدهند بخشی از عرضه توکن را به کاربران علاقهمند از طریق ICO یا عرضه اولیه سکه، بفروشند. همچنین برخی از توکن ها، از رویکرد عرضه بر اساس اعمال و رفتارهای خاص پیروی می کنند. شاید بهترین مثال از چنین توکنهایی Augur باشد که برای تأیید حقایق در شبکه شرطبندی خود، به کاربران پاداش (Reward) میدهد.
2. ثبات قیمت
ضرورت مطالعه مفاهیم ثبات قیمت به کرات در توکنومیک دیده می شود. ارزهای دیجیتال همواره با نوسانات قیمت شناخته می شوند، که از دید اقتصادی، همیشه خوش یمن نیست. این گونه نوسانات یکی از دلایل برجسته ای است که علاقه سرمایه گذاران را کاهش می دهد. علاوه بر این، نوسانات میتواند مسیری را برای معامله گران (تریدرها) باز کند تا از طریق خرید و فروش انبوه توکنها، عملکرد شبکه را محدود کنند.
پروژههای توکن محور میتوانند، با حصول اطمینان از یک مخزن کافی از سکهها (صندوق تامین شبکه) برای تطبیق با سطوح عرضه، با این چالش مقابله کنند. در نتیجه، قیمت ارز میتواند تثبیت شده و در نتیجه مردم را تشویق به استفاده از توکنها برای اهداف تعیینشده کند. اقتصاد توکن به شرکت ها در تثبیت قیمت توکن ها از طریق ایجاد تعادل کمک می کند. علاوه بر این، اقتصاد توکن ها، میتواند از افزایش قیمتها از طریق رشد تقاضا حمایت کند.
3. محدوده کسب و کار
حوزه تجاری توکن ها، از جنبه های با اهمیت در مدل توکنومیک است. کاربرد اساسی یک توکن به ارزش توکن در ازای محصولات و خدماتی که ارائه میکند بستگی دارد. بسیاری از شرکتها، بازارهای غیرمتمرکزی ایجاد میکنند که به کاربران کمک می کند تا از توکنها برای مبادله محصولات و خدمات ارائه شده در بازار استفاده کنند.
علاوه بر این، شرکت ها توزیع منفعت، در قالب سود سهام و همچنین سایر مزایای مالی را برای کاربران تضمین می کنند. در نتیجه، شرکت ها می توانند به راحتی به سطوح بهبود یافته ای از وفاداری کاربران دست یابند.در عین حال، پروژهها میتوانند در دسترس بودن یک شبکه قوی را تضمین کنند که مشخصه آن گردش مداوم توکنها توسط کاربرانی معتقد به هدف پروژه است.
4. مالکیت
تملک توکن ها از جنبه های مهم توکنومیکس است. تیم توسعه، که بر روی هر پروژه کار می کند، مسئول ایجاد قوانینی است تا ضرب یا مینت توکن ها را مشخص سازد. علاوه بر این، اقتصاد توکن بر مشخص کردن رویکردهایی برای تزریق توکن ها و اعمالشان به شبکه و خارج کردن توکن ها تأکید دارد. بنابراین، به وضوح مشاهده می شود که پروژههای مختلف از رویکردهای منحصربهفردی برای مالکیت توکن های خود پیروی میکنند.
در پروژه های خاص، توکن های انبار شده می توانند در مرحله بعدی اکوسیستم حضور بیابند. چنین ابتکاری یک راه حل برای ارتقاء رشد و تضمین تعمیر و نگهداری سیستم به شمار می آید. یکی از رایجترین نمونههای این نوع مالکیت توکن، ارز ریپل (Ripple) است. دیگر پروژههای توکن محور در توکنومیکس، از یک رویکرد آگاهانه و بدون دخالت، در شبکه خود پیروی میکنند. چنین رویکردی در شیوه کار ارز اوگور (Augur) مشهود است. توسعه دهندگان این ارز، هیچ مداخله ای در عملیات شبکه نداشته و فقط از زیرساخت مراقبت می کنند.
شرکتها میتوانند اقتصاد توکنی را در مدلهای مالکیتی خود برای تخصیص حق رأی و سپردن تصمیمگیری به کاربران پیادهسازی کنند (Dpos). برخی از شبکه ها برای جلوگیری از احتکار کوین ها به مردم انگیزه هایی برای مالکیت، نگهداری (Hold) و استفاده از توکن ها ارائه می کنند. در نتیجه، میتوان مطمئن بود که توکنها طبق طراحیشان و برحسب انتظار عمل میکنند.
اگر به الگوریتم اثبات سهام (POS) دقت کنید، مشاهده خواهید کرد که این سیستم متکی بر تأیید کنندگانی است که ارز خود را استیک (Stake) می کنند. بنابراین، استفاده از علم اقتصاد توکن، برای کنترل مالکیت، میتواند به تضمین رفتار صادقانه و منصفانه توسط شرکتکنندگان و سرمایه گذاران پروژه کمک کند.
5. آمادگی برای آینده
توکنومیکس همچنین بر درک اینکه چگونه یک پروژه توکن محور می تواند با چالش های آینده روبرو شود، متکی است.
نتیجه گیری نهایی
توکنومیک عمیقاً بر ارزش توکنها تاثیر میگذارد. توسعهدهنده بلاک چین، از پروتکلهای مشخصی برای کنترل کل مقدار ارز موجود در سیستم (Total Supply)، برای بررسی عرضه توکنها استفاده میکند. محدودیتهای اعمالشده توسط سازنده بلاک چین، از طریق ایجاد حس کمبود در بین کاربران، به حفظ ارزش یک ارز دیجیتال کمک میکند.
معرفی دوره آموزشی
در دوره آموزش برنامه نویسی بلاکچین، قرارداد هوشمند و ساخت توکن که در مرکز آموزش علوم نوین امیرکبیر برگزار می شود تمام مطالب مورد نیاز برای توسعه و برنامه نویسی سیستم های مالی غیرمتمرکز از سطح پایه آموزش داده شده است. در پایان این دوره شما علاوه بر یادگیری کامل زبان سالیدیتی و ساخت توکن و قرارداد هوشمند، قادر به پیاده سازی سیستم های دیفای مختلف از جمله، صرافی غیرمتمرکز، پلتفرم خرید و فروش NFT و سیستم سوددهی (استیکینگ) و … خواهید بود.
درباره مجید شبیری
کارشناس ارشد فناوری اطلاعات از دانشگاه صنعتی امیرکبیر. مدیر و مؤسس "علوم نوین امیرکبیر"، متخصص برنامه نویسی، شبکه، لینوکس و امنیت. از سال 84 همزمان با شروع تحصیلات دانشگاهی، وارد حوزه تخصصی مهندسی نرم افزار شدم و اکنون مشغول تحقیق، توسعه و آموزش در حوزه بلاک چین هستم و معتقدم بلاکچین به زودی فضای کسب و کارها را منقلب خواهد کرد.
نوشته های بیشتر از مجید شبیری
دیدگاهتان را بنویسید