راهنمای جامع NFT – آشنایی با مفاهیم و تعاریف
در این مقاله با مفاهیم و اصطلاحات مهم حوزه NFT از جمله، انواع دارایی، انواع توکن و خصوصیات NFT، کاربردها، توکنایز کردن دارایی و خرید و فروش NFT آشنا خواهید شد. همچنین در رابطه با پروژه های موفق، اکوسیستم و حجم معاملات NFT نیز صحبت خواهیم کرد.
انواع دارایی
با توجه به اینکه در حوزه NFT با دارایی (Asset) سر و کار داریم و هدف اصلی ما توکنیزه کردن این داراییها است ابتدا باید با انواع دارایی آشنا شویم.
از لحاظ قابل لمس بودن، داراییها به دو دسته تقسیم میشوند:
- ملموس
- غیر ملموس
داراییها از لحاظ تعویضپذیر بودن به 3 دسته تقسیم میشوند:
- قابل معاوضه
- غیر قابل معاوضه
- نیمه تعویض پذیر
دسته بندی انواع دارایی
1- داراییهای قابل معاوضه
دارایی قابل معاوضه، دارایی است که با دارایی مشابه دیگری قابل جابجایی است. برای مثال یک دلار آمریکا را میتوان با یک دلار دیگر جابجا کرد. حتی میتوان آن را با پوند یا پولهای دیگر نیز معامله کرد.
یا اگر شما یک دلار به کسی قرض دهید، نیازی نیست حتما همان دلار را پس بگیرید. بلکه فرد میتواند یک دلار دیگر را به شما پس دهد.
داراییهای تعویض پذیر
در حوزه رمز ارزها، توکن قابل معاوضه به توکنی گفته میشود که با توکن مشابه دیگری قابل جابجایی باشد. ارزش و خصوصیات یک واحد از یک توکن قابل معاوضه، ثابت بوده و این ارزش برای تمام واحدهای آن، یکسان میباشد. برای مثال یک واحد از ETH با هر یک واحد دیگر از آن، برابر بوده و میتوان آنها را با یکدیگر معامله یا معاوضه کرد.
2- داراییهای غیر قابل معاوضه
دارایی غیرقابل معاوضه، دارایی است که با دارایی مشابه دیگری قابل جابجایی نیست. برای مثال اگر شما خانه خود را به کسی اجاره دهید، مستأجر نمیتواند، خانه دیگری را به شما پس بدهد. بلکه باید همان خانه را به شما پس بدهد. مثال دیگر، بلیط هواپیما است. شما نمیتوانید بلیط خود را با فرد دیگری جابجا کنید.
داراییهای تعویض ناپذیر
در مفاهیم رمز ارزها، توکن غیرقابل معاوضه به توکنی گفته میشود که قابل جابجایی با توکن مشابه دیگری نیست. توکنهای غیر قابل معاوضه، منحصر به فرد و غیرمثلی هستند. یعنی به موجب تفاوتها و خصوصیات ویژهای که هر توکن دارد، نمیتوان آنها را برابر دانست.
3- داراییهای نیمه تعویض پذیر
دارایی نیمه تعویضپذیر، نوع خاصی از داراییها هستند که هم میتوانند قابل معاوضه باشند و هم غیر قابل معاوضه. در واقع ممکن است در مراحل مختلف از چرخه حیات خود، تغییر ماهیت دهند و لزوماً ماهیت تعویض پذیری ثابتی ندارند.
داراییهای نیمه تعویض پذیر، در ابتدا قابل تعویض هستند (مثل یک بلیت کنسرت که با یک بلیت دیگر از همان کنسرت ولی با روز و زمان متفاوت، قابل معاوضه است) ولی بعد از منقضی شدن، خاصیت غیر قابل معاوضه پیدا میکنند (بلیت کنسرت پس از برگزاری فقط ارزش کلکسیونی داشته و با بلیت کنسرتهای دیگر قابل معاوضه نیست).
داراییهای نیمه تعویض پذیر
برای توکنیزه کردن (Tokenization) این نوع داراییها که میتوانند از تعویضپذیر به غیر قابل تعویض تغییر ماهیت دهند، از توکنهای نیمهتعویضپذیر استفاده میشود. داراییهای نیمهتعویضپذیر تنها با دارایی مشابه دیگری که در همان کلاس (دسته بندی) باشد، قابل جابجایی هستند. برای مثال، دو پیراهن با جنس و برند یکسان که فقط رنگ آنها با هم فرق دارد، قابل جابجایی هستند (با اینکه دو دارایی مختلف هستند ولی ارزش آنها یکسان است).
مقایسه توکنهای قابلمعاوضه و غیرقابل معاوضه
تفاوت های بین توکن های تعویض پذیر و تعویض ناپذیر
تعریف NFT
NFT چیست؟ Non Fungible Token ها نوع خاصی از توکنها هستند که قابلیت جابجایی با همدیگر را نداشته (غیر قابل معاوضه) و قابل تمیز هستند (غیرمثلی) و به عنوان نماینده دیجتال از یک دارایی، مالکیت انحصاری (Ownership) و اعتبار و اصالت (Authenticity) را تضمین میکند. همچنین NFT ها کمیاب بودن را به صورت دیجیتال خلق میکنند و بدون نیاز به ارگان متمرکز، قابلیت تأیید شدن (Verify) را دارند.
هر توکن NFT از یک قرارداد هوشمند ERC721 یا ERC1155 که به آن کانترکت NFT یا کالکشن گفته می شود، مینت (Mint) میشود. کالکشن NFT معمولا به زبان سالیدیتی پیادهسازی شده و روی بلاکچین ذخیره میشود. سپس تولید توکن NFT و نقل و انتقال آن توسط ثبت تراکنش روی شبکه بلاکچین، انجام میشود. ارزش یا قیمت یک NFT به عنوان یک دارایی/ مالکیت، توسط مالک فعلی آن قابل تغییر بوده و این ارزش ممکن است توسط مالکین مختلف، بارها تغییر کند.
خصوصیات NFT
1- کمیاب بودن
ارزش توکنهای NFT به میزان کمیاب بودن آنها بستگی دارد. اگرچه توسعهدهندگان میتوانند به تعداد دلخواه از این توکنها بسازند؛ اما با محدود کردن تعداد در NFT ها می توان کمیاب بودن و ارزش آن را افزایش داد.
2- قابل تقسیم نبودن
توکنهای غیر قابل معاوضه، معمولاً قابلیت تقسیم شدن به واحدهای کوچکتر را ندارند. یک اثر دیجیتال فقط به طور کامل و یکجا قابل خرید است. با این حال، استانداردهایی برای تولید توکنهای NFT تقسیم پذیر نیز ارائه شده است.
3- یکتایی و منحصر به فرد بودن
مهمترین ویژگی NFT ها خاصیت منحصر به فرد بودن آنها است. NFT ها دارای شاخصههایی هستند که مانند یک گواهی اصالت، یکتا بودن آنها را در بلاکچین ثبت و قابل اثبات کرده است. آدرس کانترکت کالکشن (Collection) و شناسه توکن (Token Id) مقادیری هستند که در کنار هم به طور جهانی، یکتا هستند.
4- اصالت و غیر قابل جعل بودن
توکنهای غیر قابل معاوضه، مبتنی بر بلاکچین هستند و بلاکچین نیز از تکنولوژی DLT برای ذخیرهسازی اطلاعات استفاده میکند. جعل اطلاعات در تکنولوژی DLT تقریباً غیرممکن است. بنابراین میتوانید از اصالت NFT خود مطمئن باشید.
5- حمایت از حق مالکیت
هر اثر یا دارایی پس از توکنیزه شدن توسط مالک و ثبت روی بلاکچین، در انحصار مالک بوده و هیچ فرد دیگری نمیتواند با جعل هویت یا ایجاد تغییرات غیر مجاز روی اطلاعات، ادعای مالکیت آن را داشته باشد، مگر اینکه NFT آن اطلاعات توسط مالک فعلی، به فرد مدعی انتقال داده شود.
کاربردهای NFT
1- کمک به کپیرایت آثار هنری دیجیتال
- طرحهای گرافیکی و سه بعدی
- پیکسل آرتها
- فیلم، قطعات موسیقی و کاور آلبوم ها
2- آثار کلکسیونی و مجموعههای قابل جمعآوری (Collectibles)
- عکس مشاهیر (ورزشکاران، دانشمندان و…)
- ویدیو یا تصویر لحظات مهم (ورزشی، تاریخی و …)
- توئیتهای شاخص و تاثیرگذار
- کارتها و تمبرهای خاص
3- داراییهای دنیای واقعی
- املاک، مستغلات، تابلو نقاشی و سوابق مالکیت داراییها
- داراییهای ارزش منفی (وامها و سایر مسئولیتها)
4- تشخیص هویت و جلوگیری از جعل اسناد و مدارک
- مجوز و لایسنس (جواز شغلی، لایسنس نرمافزار و …)
- مدارک هویتی (از جمله ویژگی های بیولوژیکی و …)
- مدارک و گواهینامههای دورههای آموزشی یا مدارج دانشگاهی
- مدارک پزشکی
- بلیطها (رویداد، بازی، تئاتر و …)
5- بازیهای ویدئویی
- شخصیت پردازی کاراکترهای بازی
- آواتارها
- تواناییها و قابلیتها
- امتیازهای داخل بازی
- آیتمهای جانبی با قابلیت معامله و انتقال بین بازیها و افراد مختلف (مانند سلاح، لباس، اسکین و …)
6- داراییهای دیجیتال و متاورس
- پروفایل و هویت دیجیتال
- مکانهایی در دنیای مجازی (مانند Decentraland و Sandbox)
- نام دامنههای کریپتو (مانند Ethereum Name Service : ENS)
- آیتمهای واقعیت مجازی
تبدیل دارایی به NFT
داراییهای دیجیتال معمولاً به شکل یک فایل هستند. برای توکنایزیشن (Tokenization) این نوع داراییها کافی است فایل آنها توسط مالک تبدیل به NFT شود. فایل با فرمت TXT، JPG ، PNG ،MP3 ،Gif وMP4 و … را میتوان به NFT تبدیل کرد. داراییهای فیزیکی نیز قابلیت توکنایزیشن و NFT شدن را دارند. توکنیزه کردن یک دارایی فیزیکی و ملموس به افزایش سطح نقدشوندگی (Liquidity) آن دارایی کمک میکند.
توکنیزه کردن دارایی
برای مینت یا ضرب NFT دو راه وجود دارد:
- مینت NFT به کمک مارکتپلیس
- توسعه یک قرارداد هوشمند و مینت NFT در کالکشن شخصی
برای مثال اگر شما هنرمند نقاش هستید و تابلوی نقاشی خاصی را خلق کردهاید، میتوانید یک قرارداد هوشمند جدید برای توکنیزه کردن آثار هنری خودتان ایجاد کنید و تابلوهای نقاشی خودتان را به صورت یک توکن NFT در کالکشن شخصی، مینت کنید. با این کار شما مالک NFT هایی هستید که مالکیت تابلوهای نقاشی شما را اثبات میکنند.
خرید و فروش NFT
برای داشتن NFT شما میتوانید را از یک مارکتپلیس (Marketplace) یا هر سامانه دیگری NFT مورد نظرتان را خریداری نمایید. در مورد فروش نیز، اگر بخواهید شخصاً این کار را انجام دهید، مستلزم تبلیغات و بازاریابی قدرتمند و اثرگذار در فضای مجازی میباشد. بازارهای غیرمتمرکز خرید و فروش NFT موسوم به مارکتپلیس یکی از پلتفرمهای مناسب برای به فروش رساندن NFT میباشد.
خرید و فروش NFT در مارکت پلیس
در یک مارکتپلیس NFT مالک میتواند توکن خود را به قیمت دلخواد لیست کرده و به فروش برساند. حتی میتواند به جای فروش با قیمت مقطوع، NFT را در قالب یک مزایده (Auction) به بالاترین قیمت پیشنهادی، به فروش برساند. مارکتپلیس، به توسعهدهندگان بازیهای کامپیوتری نیز کمک میکند که به سمت اقتصاد بازتری قدم بردارند و آیتمهای درون بازی NFT شده را با قابلیت دیده شدن و نقدشوندگی بالاتری به فروش برسانند.
پروژههای NFT
1- پروژههای مارکتپلیس
2- پروژههای بازی بلاکچینی
این پروژه مربوط به یک بازی قابل ستایش در رابطه با بچه گربههای قابل پرورش و نگهداری است.
این پروژه مربوط به یک بازی فوتبال فانتزی در سطح جهان است. در این بازی فوتبال، شما می توانید یک سری آیتمهای کلکسیونی با نسخههای محدود را جمعآوری کرده و تیم خودتان را بسازید و امتیاز بدست آورید.
این پروژه یک بازی معامله کارت (TCG : Trading Card Games) روی بلاکچین اتریوم است که از NFT ها برای ایجاد مالکیت واقعی بر داراییهای درون بازی استفاده میکند.
3- پروژه های متاورس
این پروژه مربوط به یک پلتفرم جامعهمحور است که سازندگان میتوانندبا تجربه یک بازی بلاکچینی و جمعآوری داراییهایی به شکل قطعات سهبعدی موسوم به وُکسل (Voxel) درآمد کسب کنند.
این پروژه یک پلتفرم متاورس است که افراد میتوانند با خرید و فروش زمینهای متاورسی و داراییهای درون بازی کسب درآمد کنند.
این پروژه نیز یک پلتفرم متاورس مشابه پروژه somniumspace میباشد.
4- پروژههای نامگذاری غیرمتمرکز (Decentralized Naming)
نام دامنه یک جایگزین مناسب برای آدرس IP است. وقتی به جای IP از نام دامنه استفاده میشود، بخاطرسپاری نام وبسایت ساده تر خواهد بود.
192.168.1.5 -> mySite.com
همین مسئله در مورد آدرسهای بلاکچین (آدرس کانترکت و اکانت) نیز مطرح است. بخاطرسپاری آدرس ولت یا کانترکت کار غیرممکنی بوده و تفکیک آدرسهای بلاکچین از همدیگر کار سختی است. بهترین راهکار این است که بتوانیم به جای آدرسهای بلاکچین از نامهایی شبیه نام دامنه استفاده کنیم.
0x5B38Da6a701c568545dCfcB03FcB875f56beddC4 -> mywallet.wallet
معماری پروژه های Name Service غیرمتمرکز در وب3 – جایگزین سرویس های نام دامنه در وب2
امروزه، نام دامنههای بلاکچینی با پسوندهای مختلفی قابل استفاده هستند:
- crypto.
- nft.
- x.
- wallet.
- bitcoin.
- dao.
- 888.
- zil.
- blockchain.
پروژه The Ethereum Name Service (ENS)
این پروژه، روشی امن و غیرمتمرکز برای آدرسدهی منابع روی زنجیره (On-Chain) و خارج زنجیره (Off-chain) با استفاده از نامهای ساده و قابل خواندن توسط انسان را ارائه میدهد.
این پروژه، تخصیص نام دامنه را به شکل NFT و بر روی بلاکچین، عملی میسازد. از نام دامنههای بلاکچینی میتوان برای ساخت وبسایتهای ضدفیلتر استفاده کرد. این وبسایتها کاملاً غیرمتمرکز بوده و نام دامنه آنها به صورت NFT است. حتی محتوای سایت نیز روی یک فضای ذخیرهسازی غیرمتمرکز، مانند فضای IPFS هاست میشود.
اکوسیستم NFT و حجم معاملات NFT
اکوسیستم NFT
حجم معاملات چند پروژه برتر در بازه زمانی 6 ماهه
معرفی دوره آموزشی
اگر قصد برنامه نویسی یک بازی بلاکچینی، یک پلتفرم متاورسی یا هرگونه سامانه مبتنی بر NFT دارید، ابتدا نیاز به توسعه کانترکت NFT در پروژه خود خواهید داشت. زبان برنامه نویسی NFT در بلاکچین اتریوم (Ethereum) و 10ها شبکه دیگر اعم از بایننس اسمارت چین (BSC)، پالیگان (Polygon) و … زبان سالیدیتی می باشد. برای یادگیری تخصصی سالیدیتی می توانید از دوره پیشرفته سالیدیتی در علوم نوین امیرکبیر استفاده نمایید.
پس از یادگیری سالیدیتی، شما باید به استانداردها از جمله ERC-721, ERC-1155, ERC-165, ERC-2981 و همچنین استانداردهای متادیتای Ethereum و Opensea مسلط شوید و نحوه پیاده سازی و کار با توابع این استانداردها را داشته باشید. همچنین باید بتوانید پلتفرم ها و DApp هایی بنویسید که بر مبنای NFT بوده و خرید و فروش و نگهداری NFT ها را مدیریت می کنند. در این رابطه نیز دوره آموزش جامع برنامه نویسی NFT در علوم نوین امیرکبیر تهیه شده است. این دوره پیشرفته بر پایه کتاب آموزش NFT خود مدرس بوده که با هدف آموزش تخصصی برنامه نویسی NFT بر اساس آخرین نسخه کتابخانه OpenZeppelin و استانداردهای پلتفرم OpenSea تألیف شده و برای یادگیری پیشرفته و ورود به بازار کار NFT بسیار مفید خواهد بود.
درباره مجید شبیری
کارشناس ارشد فناوری اطلاعات از دانشگاه صنعتی امیرکبیر. مدیر و مؤسس "علوم نوین امیرکبیر"، متخصص برنامه نویسی، شبکه، لینوکس و امنیت. از سال 84 همزمان با شروع تحصیلات دانشگاهی، وارد حوزه تخصصی مهندسی نرم افزار شدم و اکنون مشغول تحقیق، توسعه و آموزش در حوزه بلاک چین هستم و معتقدم بلاکچین به زودی فضای کسب و کارها را منقلب خواهد کرد.
نوشته های بیشتر از مجید شبیری
دیدگاهتان را بنویسید