ترایورجنس (Trivergence) | بلاک چین ، هوش مصنوعی و اینترنت اشیاء
در آیندهای نهچندان دور شاهد نسل جدیدی از فناوری خواهیم بود به نام ترایورجنس (Trivergence). ترایورجنس نسل بعدی اینترنت را راهاندازی میکند. درترایورجنس، تقریباً هر شیء جاندار و بیجان روی زمین داده تولید میکند. داده های تولید شده توسط دفتر کل توزیعشده ثبت و ایمن میشود. هوش مصنوعی دادهها را تجزیه و تحلیل میکند، با اشیاء ارتباط برقرار میکند و درصورت لزوم، به صاحبان اشیاء هشدار میدهد.
ورود به عصر جدید اطلاعات
با تأمل در 50 سال گذشته، به این نتیجه می رسیم که اکنون عصر دیجیتال وارد دوره دوم خود شده است. در این دوره، فناوری های متعددی پا به عرصه ظهور گذاشته اند و کسب و کارها و سازمانها برای پیشرفت خود باید نسبت به این تغییرات، پاسخ مثبت دهند.
دوره اول عصر دیجیتال
- ظهور Mainframe ها
- مینی کامپیوترها
- رایانههای شخصی
- فکس، اینترنت، موبایل
- شبکه جهانی وب
- شبکه های اجتماعی
- کلود و کلان دادهها
دوره دوم عصر دیجیتال
- یادگیری ماشین
- رباتیک
- هواپیماهای بدون سرنشین
- ارزهای دیجیتال
- دفتر کل توزیعشده
- بلاک چین
- 5G
- واقعیت مجازی
- زیستشناسی مصنوعی
در این دوره، فناوریهای دیجیتال در همهچیز و هر فرآیند تجاری نفوذ کرده است. اکنون همه میدانیم که این نوآوری ها چگونه چشمانداز اجتماعی و اقتصادی را تغییر میدهند. در این میان، ترکیب نوآوری های هوش مصنوعی، بلاک چین و اینترنت اشیا، بسیار اساسی به نظر میرسد. به ترکیب این سه فناوری ترایورجنس گفته می شود.
ترایورجنس چیست؟
ترایورجنس (Trivergence) فناوری جدیدی است که از ترکیب و همگرایی سه فناوری بلاک چین (Blockchain) ، هوش مصنوعی (AI) و اینترنت اشیاء (IoT) تشکیل می شود. در واقع ترایورجنس قابلیت های این سه فناوری را در یک جا جمع کرده و یک فناوری بسیار مهم و کاربردی تر را ایجاد می کند. قبل از اینکه بیشتر در مورد Trivergence صحبت کنیم، ابتدا باید با اجزای این فناوری جدید آشنا شویم و دید وسیعی نسبت به آنها داشته باشیم.
اینترنت اشیاء (Internet of Things)
اینترنت اشیا که به اختصار به آن IoT نیز گفته میشود، مبحثی پیرامون گسترش قدرت اینترنت به مواردی فراتر از کامپیوترها و گوشیهای هوشمند است. در واقع اینترنت اشیاء شبکه ای است از اشیاء، فرایندها و محیط. اینترنت اشیا را میتوان ارتباط در حال رشد اشیاء روزمره و دنیای فیزیکی نسبت به اینترنت توصیف کرد.
تکثیر حسگرهای بیسیم و دستگاههای هوشمند باعث ایجاد یک شبکه محاسباتی یکپارچه میشود که هر موجود زنده و جسم بیجان روی این سیاره را به اینترنت جهانی متصل میکند. اینترنت اشیاء به زبان ساده، ارتباط حسگرها و دستگاهها با شبکهای است که از طریق آن میتوانند با یکدیگر و با کاربرانشان تعامل داشته باشند.
کاربردهای اینترنت اشیا امروزه از کارهای پیش پا افتاده، مانند سفارش مواد خوراکی از سایت آمازون گرفته تا موارد معجزهآسا مانند نمایشگرهای گلوکز متصل به اینترنت که به بیماران دیابتی یادآوری میکند که انسولین خود را مصرف کنند. پزشکان نیز می توانند وضعیت بیماران را بهصورت زنده بررسی کنند.
هوش مصنوعی (Artificial Intelligence)
هوش مصنوعی شاخهای از علوم رایانه است که هدف اصلی آن تولید ماشینهای هوشمندی است که توانایی انجام وظایفی که نیازمند هوش انسانی است را داشته باشد. در حقیقت AI نوعی شبیهسازی هوش انسانی برای کامپیوتر است. هوش مصنوعی در واقع ماشینی است که بهگونهای برنامهنویسی شده که همانند انسان فکر کند و توانایی تقلید از رفتار انسان را داشته باشد. این تعریف میتواند بهتمامی ماشینهایی اطلاق شود که بهگونهای همانند ذهن انسان عمل میکنند و میتوانند کارهایی مانند حل مسئله و یادگیری داشته باشند.
هوش مصنوعی توانایی رایانهها را برای انجام وظایفی توصیف میکند که معمولاً به هوش انسانی نیاز دارند. از جمله ادراک بصری موردنیاز برای تشخیص الگوهای پیچیده و قدرت پردازش برای استنتاج از مجموعه دادههای عظیم و ارائه توصیه و کمک در تصمیمگیری.
آیا میتوان ماشینها را طوری برنامهریزی کرد که مثل یک انسان یاد بگیرند؟ این نوع یادگیری ماشینی پارادایم اصلی در هوش مصنوعی امروزی است. با توجه به دادههای کافی، وقتی ماشینها بهتنهایی یاد میگیرند، میتوانند خیلی سریع هوشمندتر شوند. نکته مهم این است که آنها حتی میتوانند یاد بگیرند که در زمینهٔ هایی که ممکن است انسانها اصلاً دانش مدونی نداشته باشند، تصمیمات خوبی بگیرند. بینایی کامپیوتر و پردازش زبان طبیعی دو مورد از بزرگترین حوزههایی هستند که امروزه فناوریهای هوش مصنوعی در آن به کار میروند.
با سرعت تصاعدی پیشرفت فناوری، سیستمهای هوش مصنوعی در حال حاضر فراتر از مدیریت دادهها و تجزیه و تحلیل دادههای با حجم بالا حرکت میکنند. آنها می توانند فرآیندهای غیرمعمول و پیچیدهای را اجرا کنند که به طور سنتی به قابلیتهای شناسایی الگوی منحصر به فرد مرتبط با شناخت انسان نیاز دارند. به عنوان مثال، سیستمهای پیچیدهتر برای تشخیص گفتار، پردازش زبان طبیعی و طبقهبندی تصویر، رایانهها را به انجام وظایف مبتنی بر اطلاعات مانند پشتیبانی اداری، کارگزاری اطلاعات اولیه، کدگذاری نرمافزار ساده و حتی کارهای قانونی، قادر میسازد.
بلاک چین (Blockchain)
تکنولوژی اصلی بلاک چین، فناوری دفتر کل توزیعشده (DLT) است که پشتوانه انقلاب ارزهای دیجیتال است. ما بلاکچین را اینترنت با ارزش مینامیم. زیرا مردم میتوانند از بلاک چین برای اهدافی فراتر از ثبت تراکنشهای رمزنگاری استفاده کنند. دفتر کل توزیعشده میتواند هر چیز دارای ارزش (مانند پول، اوراق بهادار، مالکیت معنوی، اسناد و قراردادها، موسیقی، آراء و دادههای شخصی) را به شیوهای امن، خصوصی و همتا به همتا ذخیره، مدیریت و مبادله کند.
بلاکچین ثابت کرد که اعتماد لزوماً از طریق واسطههایی مانند بانکها، بازار اوراق بهادار یا شرکتهای کارت اعتباری بدست نمی آید. فناوری بلاکچین، از طریق رمزنگاری، همکاری انبوه (اجماع) و برخی کدهای هوشمندانه (اسمارت کانترکت) اعتماد را برای کاربرانش فراهم می آورد. بلاک چین از رمزنگاری بهمنظور ایجاد امنیت در تبادلات و حتی خرید و فروش ارز دیجیتال استفاده میکند.
بلاک چین سوابق تراکنشها را در بلوکهایی از دادهها جمعآوری میکند. پیوندها و زمان، بلوکها را به زنجیرههایی تبدیل میکند که رکورد تغییرناپذیری از تراکنشها با سطوح بینهایت حریم خصوصی یا شفافیت را فراهم میکند. هر یک از بلاک های موجود در بلاک چین از قسمتهای دیجیتالی اطلاعات که شامل سه بخش است تشکیلشدهاند:
- اطلاعات مربوط به تراکنشها: به عنوان مثال تاریخ، زمان و مبلغ آخرین خرید بیت کوین، ارز دیجیتال و …
- اطلاعات شرکتکنندگان در معاملات: استفاده از امضای دیجیتال بهجای نام واقعی شما، خرید شما بدون هیچگونه اطلاعات شناسایی با استفاده از یک امضای دیجیتال منحصر به فرد ثبت میشود.
- هر بلاک اطلاعات متمایزی با دیگر بلوکها دارد: همانطور که هریک از ما اثرانگشت داریم تا بتوانیم از یکدیگر متمایز شویم، هر بلوک کد منحصربهفردی به نام “هش” (hash) را ذخیره میکند که به ما امکان میدهد آن را از هر بلوک دیگر تشخیص دهیم. به این ترتیب بلوک های مربوط به دو معامله با جزئیات یکسان، به دلیل کدهای منحصر به فرد آنها، از هم قابل تفکیک هستند.
ارتباط ترایورجنس با فناوری های تشکیل دهنده
هر یک از این فناوریهای بنیادی ترایورجنس بهطور منحصر به فرد و جداگانه قدرتمند هستند. بااینحال، هنگامیکه باهم ترکیب میشوند، هرکدام تغییر شکل داده و با هموشانی ضعف های همدیگر، فناوری بی نقص تری را ایجاد می کنند.
اینترنت اشیا عصر محاسبات فراگیر را ایجاد میکند که در آن میلیاردها نفر، تریلیون ها دستگاه و سازمانهای خودگردان غیرمتمرکز (DAOs) بیشماری به اینترنت متصل هستند.
با اضافه شدن بلاک چین، افراد، دستگاهها و سازمانهای متصل میتوانند کارهایی فراتر از برقراری ارتباط انجام دهند. آنها میتوانند تراکنشها را انجام دهند. بازار ایجاد کنند و به یکدیگر اعتماد کنند.
حال به این دو مجموعه فناوری هوش مصنوعی را اضافه کنید. اکنون میتوانیم مجموعه دادههای عظیمی که این اتصال ایجاد میکند را تجزیه و تحلیل و معنا کنیم. با توجه به حکمرانی خوشخیم، میتوانیم از این قدرت برای تصمیمگیری بهتر و انجام اقدامات بهتری که سیاره را حفظ میکند، استفاده کنیم.
کاربرد بلاک چین در ترایورجنس
MOBI (Mobility Open Blockchain Initiative) یک اتحاد غیرانتفاعی از سازمانهای دولتی و خصوصی است که با استفاده از بلاک چین، اینترنت اشیا، هوش مصنوعی و سایر فناوریهای مرتبط، حمل و نقل را کارآمدتر، مقرون به صرفه، سبزتر و ایمنتر میکند.
تمرکز کنسرسیوم با حمایت بسیاری از بزرگترین تولیدکنندگان خودرو و تأمینکنندگان زیرساخت و شرکتهای فناوری بر یک چیز شکلگرفته است:
استانداردهای ساده مبتنی بر بلاک چین، برای سادهسازی تراکنشها با ترویج پروتکلهای ایمن برای ارتباطات.
به گفته MOBI، این استانداردها به هر دستگاه هوشمند (وسایل نقلیه، حسگرهای جاده، پلهای عوارضی یا سایر زیرساختهای تحرک) اجازه میدهد هویت داشته باشند، ارتباط برقرار کنند و در معاملات اقتصادی بهعنوان یک عامل مستقل و خودمختار شرکت کنند.
برخی از اولین دستگاههای انتقال ارزش خودرو مبتنی بر بلاک چین برای مقابله با مسائل مربوط به هزینههای پارکینگ، صورتحساب عوارض جادهای و سایر خدمات کنار جاده پدید آمدند. در سال 2019، MOBI پنج خودروساز بزرگ ازجمله رنو، BMW، جنرال موتور، هوندا و شرکت فورد موتور را گرد هم آورد تا آزمایشهای میدانی سیستم شناسایی خودرو مبتنی بر بلاک چین را آغاز کنند. این سیستم رانندگان را قادر میسازد تا عوارض بزرگراه و هزینه پارکینگ را بهطور خودکار پرداخت کنند. سیستم پیشنهادی، شناسههای دیجیتالی (Id) را به هر خودرو اختصاص میدهد و جزئیاتی مانند اطلاعات مالکیت و تاریخچه خدمات را در یک بلاک چین ثبت میکند. دادههایی که طول عمر خودرو را پوشش میدهند به شناسایی خودروها در جاده کمک میکند و به مالکان آنها امکان میدهند تا کالاها و خدمات را بهطور خودکار بدون برچسبها یا فرستندههای تخصصی موردنیاز خریداری کنند.
MOBI و شرکای آن در حال بهینهسازی سیستم مبتنی بر بلاک چین برای وسایل نقلیه الکتریکی متصل هستند. بهاینترتیب، تراکنشهای مربوط به عوارض، تعمیر و نگهداری خودرو و حتی قبضهای پارکینگ را میتوان ثبت کرد و پس از وصل شدن وسیله نقلیه به ایستگاه شارژ، همه آنها به یک باره پرداخت کرد. در یک تحلیل اخیر، یورگن ریرز، استفان زوگال و پیر-اولیویه دسمورز از Accenture پیشبینی میکنند که تراکنشهایی از این دست به یک اکوسیستم جهانی چند تریلیون دلاری تبدیل میشوند که خدمات جدید پرداخت با بلاک چین فراهم میکند.
کاربرد اینترنت اشیا در ترایورجنس
البته، وسایل نقلیه اتوماتیک و تراکنشهای تلفن همراه تازه شروع به کار شدهاند. با اینترنت اشیاء، زیرساختهای گنگ امروزی بهطور فزایندهای هوشمند میشوند و مدیران را قادر میسازد تا همه چیز را از جریان آب و گاز طبیعی گرفته تا زیرساختهای شهری، شبکههای حملونقل و زنجیرههای تأمین کشاورزی اندازهگیری کنند.
بهعنوانمثال، خردهفروشان مواد غذایی از حسگرها و برچسبهای شناسایی فرکانس رادیویی (RFID) متصل به مواد غذایی برای ردیابی گوشت یا سایر محصولات کشاورزی از مزرعه کشاورز تا قفسه سوپرمارکت استفاده میکنند. ثبت زمانی هر مرحله از سفر یک ماده غذایی در یک زنجیره بلوکی، تاریخچه کامل و مکان فعلی ماده غذایی را همراه با اطلاعات آن (به عنوان مثال، روشهای پردازش غذا، گواهیها، دادههای آزمایش، دمای ذخیرهسازی، جزئیات حمل و نقل، تاریخ انقضا و … برخی از محصولات غذایی، کیفیت خاک و کودها) به راحتی در چند ثانیه در دسترس هستند.
با استفاده از این دادهها:
- خردهفروشان میتوانند از کیفیت عرضه محصولات خود اطمینان حاصل کنند
- بازرسان مواد غذایی میتوانند اطلاعات بهتری در مورد خطرات بالقوه سلامت جمعآوری کنند
- مصرفکنندگان میتوانند تصمیمات خرید هوشمندانهتری بگیرند
لایهبندی در هوش مصنوعی، امکانات قویتری برای افزایش ایمنی، بهرهوری و نوآوری مواد غذایی ایجاد میکند.
برای مثال، دادههای جمعآوریشده از دستگاههای ردیابی میتواند به مشارکتکنندگان زنجیره تأمین کمک کند تا توزیع را ساده کنند، موجودی را بهتر مدیریت کنند، ضایعات مواد غذایی را کاهش دهند و سایر کاراییها را شناسایی کنند. بهعبارتدیگر، همه از خردهفروشان گرفته تا تولیدکنندگان و کشاورزان میتوانند از ترایورجنس بهعنوان بستری برای تسریع نوآوری در سیستم غذایی جهانی استفاده میکنند.
اینترنت اشیاء شهرها را هوشمندتر میکند
- ساختمان های مجهز به سیستم اتوماسیون هوشمند (BMS) میتوانند نور و دمای داخل را با توجه به شرایط خارجی تنظیم کنند.
- حسگرها میتوانند جریان آب را با نزدیک شدن به محدودههای از پیش تعیینشده ساختمان، کاهش دهند.
- چراغهای راهنمایی هوشمند میتوانند ازدحام جادهها را با تنظیم سرعت نور در شرایط ترافیکی زمان واقعی کاهش دهند.
- پارکینگهای مکانیزه و ایستگاه های شارژ الکتریکی (EV) میتوانند به راحتی در دسترس بودن خودشان را به رانندگان اطراف اطلاع دهند.
- همچنین ظروف زباله هوشمند به شرکتهای مدیریت زباله اطلاع میدهند که نیاز به تخلیه دارند.
ترایورجنس در زندگی واقعی
دانشمندان میتوانند از شبکههای حسگر توزیعشده و دادههایی که این ابزارها تولید میکنند استفاده کنند تا توانایی ما در مدلسازی جهان و همه سیستمهای آن را متحول کنند و به ما بینش جدیدی در مورد پدیدههای اجتماعی و طبیعی و توانایی پیشبینی روندهایی مانند تغییرات آب و هوایی با دقت بیشتر بدهند. حلقههای بازخوردی بهموقع و دقیق نیز تحولی در حمل و نقل، مدیریت زیرساختها و تجارت بینالمللی ایجاد خواهد کرد. برای مثال، حسگرهای توزیعشده میتوانند همهچیز را از تجهیزات بیمارستانی و محمولههای بینالمللی گرفته تا شکاف پلها و ساختمانها را کنترل کنند، آفتکشها و عوامل بیماریزا را در مواد غذایی استشمام کنند، یا حتی فردی که از آنها استفاده میکند را شناسایی کنند. محاسبات فراگیر در حال حاضر جهشهای کوانتومی را در میزان دادههای موجود برای تصمیمگیرندگان بخش دولتی و خصوصی تقویت میکند.
با اینحال، حجم فراوان دادههای جدید نیز سؤالات جدیدی را ایجاد میکند. به عنوان مثال، این دستگاهها و داراییهای توزیعشده چگونه باهم کار خواهند کرد؟ دادهها باید کجا باشند؟ و چگونه سازمانها میتوانند بهطور ایمن به مجموعه دادههای عظیم دسترسی پیدا کنند، تجزیهوتحلیل کنند و به اشتراک بگذارند؟ بسیاری همگرایی بلاک چین، هوش مصنوعی و IoT را بهعنوان ارائه راهحلهای عملی برای این چالشها میدانند.
خودروهای برقی و خودکاری نمونهای از ترایورجنس هستند. خودرو یک شیء است، هوشمند است و میتواند یاد بگیرد و وقتی با بلاک چین ترکیب شود، نوع جدیدی از اقتصاد حمل و نقل را ممکن میسازد. ماهیت بلاک چین ایجاد شبکههایی را که نیازی به یک نقطه کنترل مرکزی مانند شبکه اطلاعات خودرو به وسیله نقلیه ندارند آسان و مقرون به صرفه میکند.
برای تغییرات ناشی از ترایورجنس آماده شوید
ترایورجنس شروع به تأثیرگذاری بر هر صنعتی کرده است:
- خدمات مالی: کیف پول به یک اپلیکیشن هوشمند تبدیلشده است که میتواند دادهها را جمعآوری کرده و یاد بگیرد. در یک بلاک چین، کاربران میتوانند بدون واسطه بانکها مبادله، پسانداز، وام، سرمایهگذاری و محافظت از این پول دیجیتالی را بهصورت همتا به همتا انجام دهند.
- بخش تولید: پرینترهای سهبعدی قطعات هواپیما را در تأسیسات بوئینگ با شبکه بلاک چین میسازند که تمامی فایلهای ثبتشده، قراردادها و پرداختهای همتا به همتا را تسهیل میکند.
شرکتهای مخابراتی دیگر در حال مذاکره برای قراردادهای رومینگ پیچیده، پرهزینه و دائماً در حال تغییر نیستند، بلکه از قراردادهای هوشمند مبتنی بر بلاک چین میان ارائهدهندگان برای خودکارسازی وب پرداختها و تسویهحساب در سطح جهانی استفاده میکنند.
مدلهای کسبوکار جدیدی که توسط ترایورجنس فعال شدهاند، شروع به ایجاد اختلال در بسیاری از صنایع کرده و بسترهایی برای نوآوری در اقتصاد برای دهههای آینده فراهم میکنند. این دوره دوم پیامدهای سنگینی برای کسبوکارها، دولت ها و افراد دارد. اگر بتوانیم بر جنبه تاریک غلبه کنیم، ترایورجنس به ما کمک می کند تا هویت دیجیتال خود را بازیابی کنیم، به طور مؤثر با تغییرات آبوهوا مبارزه کنیم و به حل برخی از حل نشدنیترین مشکلات جهان کمک کنیم.
نتیجه گیری
ترایورجنس (ترکیب هوش مصنوعی، اینترنت اشیا و بلاک چین) عامل تحول دنیای دیجیتال امروزی است که هیچ صنعت و شرکتی نمی تواند از تأثیر این تحولات بگریزد. با تلاقی Trivergence و دنیای فیزیکی، باید منتظر فرصتهای اقتصادی بزرگ باشیم. سیل دادههای تولیدشده توسط تراکنشها، سوابق پزشکی و حقوقی، ویدئوها و فناوریهای اجتماعی، دوربینها، بارکدها و فرستندههای تعبیهشده در دنیای اطراف ما، پتانسیل اقتصادی بسیار بالایی دارد. بخصوص پیشرفت در بلاک چین، قدرت محاسباتی، و هوش مصنوعی به سازمانها کمک میکند تا این دریایی از دادهها را به خدمات جدید، نوآوریهای جدید و فرصتهای جدید برای کارایی عملیاتی قابلتوجه تبدیل کنند.
درباره مجید شبیری
کارشناس ارشد فناوری اطلاعات از دانشگاه صنعتی امیرکبیر. مدیر و مؤسس "علوم نوین امیرکبیر"، متخصص برنامه نویسی، شبکه، لینوکس و امنیت. از سال 84 همزمان با شروع تحصیلات دانشگاهی، وارد حوزه تخصصی مهندسی نرم افزار شدم و اکنون مشغول تحقیق، توسعه و آموزش در حوزه بلاک چین هستم و معتقدم بلاکچین به زودی فضای کسب و کارها را منقلب خواهد کرد.
نوشته های بیشتر از مجید شبیری
دیدگاهتان را بنویسید